Trong tập
tài liệu "Bọn Nhân Văn Giai Phẩm trước tòa án dư luận" in tháng
6/1959 tại Hà Nội, đã tập hợp bài viết lên án phong trào của 83 văn nghệ sỹ, với
những tên tuổi như: Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi, Phạm Huy Thông, Trần Hữu Tước, Đặng
Thai Mai, Nguyễn Huy Tưởng, Hồng Cương, Nguyễn Văn Bổng, Hoài Thanh, Hoàng
Trung Thông, Hồ Đắc Di, Vũ Đức Phúc, Quang Đạm, Bàng Sĩ Nguyên, Ngụy Như
Kontum, Hằng Phương, Lương Xuân Nhị
Khi bị đuổi
ra khỏi ngôi nhà số 4 Lý Nam Đế, trụ sở của tạp chí “Văn nghệ
quân đội” bây giờ, Phùng Quán đến ngồi bên một gốc cây ở đường Phùng Hưng hai
tiếng đồng hồ. Ông không biết về đâu, ngủ đâu, ăn ở đâu vì không có gia đình bà
con họ hàng.
Phùng Quán bơ
vơ, lẩm bẩm: chỉ còn nước đi ăn mày…
Chú ruột Phùng
Quán (tên hoạt động cách mạng là Nguyễn Vạn) đang là cán bộ cao cấp ở ngay Hà Nội
đã từ ông vì tội chống đảng “nhân văn giai phẩm”, cậu họ là Tố Hữu đang là hung
thần đánh “Nhân văn giai phẩm”…
Phùng Quán
tìm tới công viên tạm trú suốt một tuần thì bạn bè tìm được ông. Lúc đó, ông mới
26 tuổi, sức dài vai rộng, đi ăn mày, ai cho? Vả lại, đi ăn mày là nói xấu đảng,
rằng chế độ tốt đẹp thế này mà mày đi ăn mày là sao?
Đêm ngủ
công viên, mưa lạnh, ướt như chuột lột, Phùng Quán thèm được đi tù. Đi tù còn
có chỗ ngủ, chỗ ăn…Đi tù chính là thiên đường trong mơ của Phùng Quán lúc đó.
Khi đuổi ông ra khỏi cơ quan Văn nghệ quân đội, người công an bảo: đi
đi, đi mà tự lo lấy cuộc sống, đảng tha bắn, tha tù cho mày vì mày là con liệt
sĩ ! Cấm mày đi ăn mày, ăn mày là tội nói xấu đảng nghe chưa ?
Cha Phùng
Quán là cụ Phùng Văn Nguyện một trí thức yêu nước chống Pháp bị Pháp giết trong
lao tù Đà Nẵng năm 1932. Mẹ ông là Công Tằng Tôn nữ Thị Tứ ở vậy thờ chồng nuôi
con.
Phùng Quán
đi đâu cũng có công an theo dõi. Đảng vẫn nhớ ông, ban cho ông đặc ân
là liên tục được đi cải tạo lao động suốt 20 năm ở nhiều tỉnh như Thái Bình,
Thanh Hóa, Việt Trì, Thái Nguyên…Mà đi cải tạo lao động theo Phùng Quán nói,
còn khổ hơn ở tù…
“Cải tạo
lao động” là một cách ở tù mãn đời, tuy không có án nhưng với “tội nhân văn giai
phẩm” Phùng Quán đã bị loại ra khỏi xã hội loài người.
Từ nhà tù
trá hình của cộng sản, Phùng Quán bước vào một nhà tù ngọt ngào khác có tên là
tình yêu. Mối tình Phùng Quán - Vũ Thị Bội Trâm ( cùng sinh năm 1932) yêu nhau
trước khi Phùng Quán bị nạn- là một mối tình kỳ lạ, bi kịch, hạnh phúc và đau
thương là một.
Cô giáo dạy
văn cấp 3 trường Chu Văn An trường Bưởi xưa) Vũ Thị Bội Trâm xinh đẹp,
con nhà gia giáo, lấy ai chẳng lấy, điên mới đòi lấy tên đại phản động “nhân
văn” chống đảng Phùng Quán. Bố mẹ, anh chị em họ hàng của chị Bội Trâm cấm chị
yêu và lấy Phùng Quán, một gã bị xã hội coi không phải là người.
Sao mày lại lấy
cái thằng trên răng dưới cát-tút, không nhà cửa, không nghề nghiệp, không lương
lậu, không có đến một bộ áo quần sạch sẽ để mặc, liên tục bị đi cải tạo lao động,
cái thằng phản động chống đảng thì thà lấy chó còn hơn.
Mẹ chị Bội Trâm
bảo hàng xóm nói thế. Chị Trâm đòi tự tử. Anh chị Quán - Trâm có lúc tính ra cầu
Long Biên cùng nhảy xuống sông tìm lối thoát…
Nhưng
Phùng Quán không dám tự tử cùng bạn tình Bội Trâm vì anh hi vọng có ngày về gặp
Má còn đang ở Huế. Mẹ anh chỉ có mình anh. Năm bố anh bị Pháp giết trong tù Đà
Nẵng, mẹ sinh anh, nuôi anh đến 14 tuổi thì anh trốn nhà theo Việt Minh đi chống
Pháp năm 1945. Ra tới cầu Long Biên, quyết nhảy sông cùng chết với bạn tình Bội
Trâm thì anh Quán nghe tiếng má gọi Bê ơi, Quán ơi trong tai mình. Anh toát mồ
hôi, bàn với người yêu quay lại sống tiếp vì Má, chờ về gặp Má. Năm 1970
Má anh đã mất tại Huế mà không bao giờ được gặp lại người con trai duy nhất.
Trước ngày
phát hiện bị xơ gan cổ trướng, tôi ( TMH) ra Hà Nội. Anh Quán rủ đến chòi ngắm
sóng của anh và chị Bội Trâm ăn cơm uống rượu, thức với nhau một đêm cùng đọc
thơ, tâm sự…
Đêm ấy, chỉ
có hai anh em uống say và đọc thơ cho nhau nghe. Có khi cả hai cùng nói, cùng đọc
thơ, chẳng cần ai nghe, cứ uống, cứ đọc. Anh Quán đọc bài “Lời Mẹ dặn”, “ Đêm đọc
thơ Đỗ Phủ cho vợ nghe”…Anh Quán vừa đọc vừa khóc. Anh chỉ khóc với thơ, khóc với
tình yêu thôi…
Công nhận, giọng
đọc thơ bằng tiếng Huế của anh Quán hay tuyệt, có thể là người đọc thơ hay nhất
nước…
…Hảo à,
mình có bạn thân nhất là Xuân Đài nhưng chưa hề kể những điều này với Đài đâu !
Mình chưa được sống Hảo ạ. Mới là thí dụ sống, thí dụ yêu. Năm nay 64 tuổi đời,
mình chỉ thèm nhất là được làm người…Có ai coi mình là người đâu, trừ Bội Trâm
và mấy thằng bạn như Xuân Đài, Tuân Nguyễn và mấy ông anh như Văn Cao, Phan
Khôi, Trần Dần, Hoàng Cầm, Lê Đạt…
Mình yêu Bội
Trâm và cô ấy yêu mình kinh khủng lắm. Mình đã nhốt cô ấy vào một nhà tù dã man
nhất có tên là Phùng Quán…
Mình sống
chui cả đời, lấy vợ chui, đám cưới chui, nghĩ chui, viết chui, in chui. May mà
mình có bà mẹ nuôi tên là Tưởng Dơi ở Nghi Tàm.
Mình và Trâm
cưới nhau chui ở nhà mẹ nuôi, chỉ có bốn người dự là Xuân Đài, vợ chồng Tạ Vũ -
Nguyễn Thị Điều, bạn Vũ Trung. Đêm tân hôn, động phòng không có, vì Tạ Vũ say,
nằm ngủ cùng với cô Điều trên chiếc giường tre mẹ nuôi dành cho cô dâu chú rể…
Nói ra
chuyện này, chắc anh Quán đã say lắm: lấy vợ cả tuần chưa động phòng. Có
phòng đâu mà động. Mẹ Tưởng Dơi nằm dưới bếp, cách vài bước là chiếc giường tre
mẹ dành cho cho con nuôi và con dâu mới.
Chỉ cần ngồi
lên là chiếc giường tre cọt kẹt là mẹ nuôi thức. Trong tâm lý sợ sệt và ức chế
tận cùng, nó không cương nổi Hảo ạ… mần răng được. Lấy vợ mà vợ vẫn ở nhà mẹ đẻ,
mình ở vất vưởng lúc công viên, lúc tá túc nhà bạn bè, lúc về nhà mẹ nuôi, còn
có chỗ nào mà làm tình với làm tội nhau Hảo ơi…
Lấy vợ cả
tháng mà Bội Trâm vẫn còn trinh trắng, mình buồn lắm. Chúng mình hẹn nhau ngoài
công viên. Ngồi trong bóng cây và bụi rậm công viên che chắn lúc 9 giờ tối,
mình hôn cô ấy và nó lên bình thường. Mình đè vợ ra động phòng ngay trên cỏ
công viên…May mà công an không bắt được. Mình đã được làm người chưa Hảo ?
Suốt 20 năm,
chúng mình thỉnh thoảng vẫn hẹn hò ngoài công viên, giải quyết chuyện vợ chồng
trên cỏ, vậy mà cũng sinh được cháu Quyên con gái và cháu Quân con trai…
Đến khi vợ được
trường Chu Văn An cấp cho chỗ ở năm 1981 là cái chái nhà kho thì mình lại phải
lên Thái Nguyên cải tạo lao động ba năm…
Anh Quán kể, ngày nào anh cũng quỳ lạy Hồ
Tây, hồ Trúc Bạch đã cứu gia đình anh khỏi chết đói. Phùng Quán là vua câu cá
trộm. Anh đã câu được nhiều chục tấn cá bán đi mua gạo mua sữa nuôi hai con. Suốt
20 năm câu cá trộm, nhiều lần anh đã bị bảo vệ bắt đánh hoặc giải về đồn công
an…Anh nổi tiếng là “cá trộm, văn chui, rượu chịu”…
Suốt 30
năm bị cấm làm người, cấm sống, cấm nghĩ, cấm viết, cấm hạnh phúc, cấm in ấn…anh
Quán đã phải nhờ người khác đứng tên tác phẩm của mình. Truyện anh viết đứng
tên em vợ anh là anh Vũ Quang Khải, hoặc đứng tên Đào Phương, Nguyễn Huy…thì mới
được in, mới có nhuận bút kiếm cháo nuôi con. Truyện anh dự thi về Liên Xô mang
tên Vũ Trọng Khải được giải thưởng là cái xe đạp Liên Xô anh mới có xe đạp đi.
Anh viết hàng chục truyện ngắn mang tên người khác, ăn chia nhuận bút 50/ 50…Có
một người đã đứng tên cho Phùng Quán viết 70 cuốn truyện tranh in ra đàng hoàng
là nhà thơ Thanh Tịnh đồng hương Huế, thủ trưởng cũ, mà ông Thanh Tịnh không lấy
một đồng nhuận bút nào của anh. Chuyện này hồi đó mà lộ ra thì không chỉ Phùng
Quán mà đại tá Thanh Tịnh chủ nhiệm tạp chí Văn nghệ quân đội cũng phải đi tù vì
tội nối giáo cho giặc.
Bằng tiền câu cá
trộm, viết văn chui suốt 30 năm, Phùng Quán đã góp với chị Bội Trâm nuôi sống
mình và gia đình trong hoàn cảnh còn khổ hơn cả ở tù.
Chị Bội
Trâm yêu Phùng Quán như người đàn bà yêu đàn ông, yêu và lấy anh để anh khỏi tự
tử, yêu như nô lệ yêu chủ nô, yêu vô điều kiện, vượt lên mọi ghen tuông thường
tình. Chị Bội Trâm biết hết các nhân tình của anh như Hương Quân, Hà Khánh
Linh… Vẫn mời các tình nhân của chồng đến nhà chơi, cùng đi chợ nấu ăn, chị chị
em em vui vẻ. In ra cuốn “Trăng Hoàng cung” Phùng Quán viết trong cơn điên tình
với nữ văn sĩ Hà Khánh Linh, Bội Trâm còn gửi sách vào Huế cuốn này tặng Hà
Khánh Linh với lời đề tặng: “Thân yêu tặng em Hà Khánh Linh, nàng thơ của
anh Quán, là hứng khởi cuối đời cho anh ấy làm thơ. Cám ơn em”…
Đọc lại cuốn
sổ tay nhòe chữ của chồng, chị Bội Trâm, sau khi anh Quán mất, đã biết được mối
tình đầu cháy bỏng của chồng với thiếu nữ tên Nhủ năm 1955 ở Sầm Sơn. Chị Bội
Trâm bèn nhờ người tìm tới tay bà Nhủ còn sống ở Sầm Sơn, tặng người tình xưa của
chồng toàn bộ sách của anh, với lời đề tặng : Cám ơn chị Nhủ mối
tình đầu của anh Quán, gợi hứng cho anh viết cuốn tiểu thuyết “Vượt Côn đảo”
năm 1955.
Chị Nhủ gửi tặng
chị Bội Trâm 5 con mực khô to nhất với lời nhắn: em vẫn còn yêu anh Phùng Quán.
20 tuổi
thành công vang dội với tiểu thuyết “Vượt Côn Đảo”, được giải thưởng của Hội
Văn Nghệ Việt Nam năm 1955-1957 cùng với Tố Hữu, Tô Hoài, Nguyên Ngọc…
Phùng Quán được
báo chí của đảng cho lên voi với mấy chục bài báo tôn vinh, khen ngợi là nhà
văn của đảng, nhà văn nhân dân, là hạt giống đỏ cách mạng vinh quang…
Đùng một cái, vì
hai bài thơ “ Lời mẹ dặn” và “Chống tham ô lãng phí”, Phùng Quán đang trên lưng
voi của đảng bèn ngã xuống hàng chó đẻ của địch, kẻ phản động chống đảng bẩn thỉu
khả ố nhất, xấu xa ghê tởm nhất…
Xin in lại
hai bài thơ này :
Lời mẹ
dặn
Tôi mồ
côi cha năm hai tuổi
Mẹ tôi thương
con không lấy chồng
Trồng dâu,
nuôi tằm, dệt vải
Nuôi tôi đến
ngày lớn khôn.
Hai mươi năm
qua tôi vẫn nhớ
Ngày ấy tôi mới
lên năm
Có lần tôi
nói dối mẹ
Hôm sau tưởng phải
ăn đòn.
Nhưng không, mẹ
tôi chỉ buồn
Ôm tôi hôn lên
mái tóc
- Con ơi
trước khi nhắm mắt
Cha con dặn con
suốt đời
Phải làm một người
chân thật.
- Mẹ ơi, chân thật
là gì?
Mẹ tôi hôn lên
đôi mắt
Con ơi một người
chân thật
Thấy vui muốn cười
cứ cười
Thấy buồn muốn
khóc là khóc.
Yêu ai cứ bảo là
yêu
Ghét ai cứ bảo
là ghét
Dù ai ngon ngọt
nuông chiều
Cũng không nói
yêu thành ghét.
Dù ai cầm dao
dọa giết
Cũng không nói
ghét thành yêu.
Từ đấy người lớn
hỏi tôi:
- Bé ơi, Bé yêu
ai nhất?
Nhớ lời mẹ tôi
trả lời:
- Bé yêu những
người chân thật.
Người lớn nhìn
tôi không tin
Cho tôi là con vẹt
nhỏ
Nhưng không! những
lời dặn đó
In vào trí óc của
tôi
Như trang giấy
trắng tuyệt vời.
In lên vết son đỏ
chói.
Năm nay tôi hai
mươi lăm tuổi
Đứa bé mồ côi
thành nhà văn
Nhưng lời mẹ dặn
thuở lên năm
Vẫn nguyên vẹn
màu son chói đỏ.
Người làm xiếc
đi dây rất khó
Nhưng chưa khó bằng
làm nhà văn
Đi trọn đời trên
con đường chân thật.
Yêu ai cứ bảo là
yêu
Ghét ai cứ bảo
là ghét
Dù ai ngon ngọt
nuông chiều
Cũng không nói
yêu thành ghét
Dù ai cầm dao doạ
giết
Cũng không nói
ghét thành yêu.
Tôi muốn làm nhà
văn chân thật
chân thật trọn đời
Đường mật công
danh không làm ngọt được lưỡi tôi
Sét nổ trên đầu
không xô tôi ngã
Bút giấy tôi ai
cướp giật đi
Tôi sẽ dùng dao
viết văn lên đá.
(1957)
Chống tham ô
lãng phí
Tôi đã đi
qua
Những xóm làng
chiến tranh vừa chấm dứt
Tôi đã gặp
Những bà mẹ quấn
giẻ rách
Da đen như củi
cháy giữa rừng
Kéo dây thép gai
tay máu ròng ròng
Bởi đồn giặc, trồng
ngô trỉa lúa...
Tôi đã đi qua
Những xóm làng
vùng Kiến An, Hồng Quảng
Nước biển dâng
cao ướp muối các cánh đồng
Hai mùa rồi, lúa
không có một bông
Phân người toàn
vỏ khoai tím đỏ;
Tôi đã gặp
Những em thơ còm
cõi
Lên năm lên sáu
tuổi đầu
Cơm thòm thèm độn
cám và rau
Mới tháng ba đã
ngóng mau ra Tết!
Để được ăn no có
thịt
Một ngày...một
ngày...
Tôi đã đi giữa
Hà Nội
Những đêm mưa lất
phất
Đường mùa đông
nước nhọn tựa dao găm
Chị em công nhân
đổ thùng
Run lẩy bẩy chui
hầm xí tối
Vác những thùng
phân...
Thuê một vạn một
thùng
Mấy ai dám vác ?
Các chị suốt đêm
quần quật
Sáng ngày vừa đủ
nuôi con...
Một triệu bài
thơ không nói hết nhọc nhằn
Của nhân dân lao
động
Đang buộc bụng,
thắt lưng để sống
Để dựng xây, kiến
thiết nước nhà
Để yêu thương,
nuôi nấng chúng ta
Vì lẽ đó
Tôi quyết tâm từ
bỏ
Những vườn thơ đầy
bướm đầy hoa
Những vần thơ
trang kim vàng mã
dán lên quân
trang đẫm mồ hôi và máu tươi Cách Mạng!
Như công nhân
Tôi quyết đúc
thơ thành đạn
Bắn vào tim những
kẻ làm càn
Vào lũ người
tiêu máu của dân
Như tiêu giấy bạc
giả!
Các đồng chí ơi
Tôi không nói
quá
Về Nam Đinh mà
xem
"Đài xem lễ"
họ cao hứng dựng lên
Nửa chừng bỏ dở
Mười một triệu đồng
dầm mưa giãi gió
Mồ hôi máu đỏ mốc
rêu
Những con chó
sói quan liêu
Nhe răng cắn rứt
thịt da cách mạng!
Nghe gió mùa
đông thâu đêm suốt sáng
Nhớ "Đài
xem lễ" tôi xót bao nhiêu
Đất nước đêm nay
không đếm hết người nghèo
Thiếu cơm thiếu
áo...
Bọn tham ô, lãng
phí, quan liêu
Đảng đã phê bình
trên báo
Còn bao tên chưa
ai biết ai hay?
Lớn, bé, nhỏ,
to, cao, thấp, béo, gầy...
Chúng nảy nòi,
sinh sôi như dòi bọ!
Khắp đất nước
đâu đâu chẳng có!
Đến một ngày Đảng
muốn phê bình tất cả
E phải nghìn số
báo Nhân dân!
Tôi đã dự những
phiên toà xử tội
Những con chuột
mặc áo quần bộ đội
Đục cơm khoét áo
chúng ta
Ăn cắp máu dân đổi
chác đồng hồ
Kim phút kim giờ
lép gầy như bụng đói
Những mẹ già, em
trai, em gái...
Còng lưng rỏ mát
lấn vành đai!
Trung ương Đảng
ơi!
Lũ chuột mặt người
chưa hết.
Đảng cần phải lập
những đội quân trừ diệt
Có tôi!
Đi trong hàng ngũ
tiên phong.
Phùng Quán in cả
hai bài trên báo “ Nhân Văn” năm 1956 và 1957.
Hoàng Văn Hoan,
lúc ấy giống như vai trò phó vương, là tay mặt của ông Hồ, dưới bút danh “Trúc
Chi” đã viết một bài trên báo “:Nhân Dân” chửi rủa, lên án, thóa mạ Phùng Quán
hết lời. Tiếp đó, hàng mấy chục bài báo của đám văn nô bồi bút nguyền rủa đề
nghị xử bắn tên “biểu tượng hai mặt”, đểu giả phản động Phùng Quán.
“Lời mẹ dặn” của
Phùng Quán là một bài thơ hay, không hề có ý xỏ xiên nói xấu đảng.
Bài thơ chỉ
khuyên con người sống tử tế, thật thà :“Yêu thì nói là yêu / Ghét thì nói là
ghét” sao lại quy lên phản động chống đảng là sao?
Hóa ra làm
người thật thà tử tế là trái ý đảng, là phản động à?
Hèn gì ông thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng tuyên bố ông nghỉ hưu để làm người tử tế. Cho nên ngày nay, bói không còn ai tử tế
trong hàng ngũ cầm quyền cũng vì đảng từng cấm nói thật, chỉ thích bọn nói
điêu, bọn nịnh nên đất nước mới thê thảm dường này !
Còn bài “Chống
tham ô lãng phí” là bài yêu đảng tận cùng, yêu vượt chỉ tiêu đảng giao, sao đảng
lại bắt tội Phùng Quán mà đầy đọa cả đời ông, đầy đọa vợ con ông đến dường
này…?
… Đêm
Phùng Quán mở lòng với tôi trên “Chòi ngắm sóng” cuối năm 1994 đầu năm 1995 là
lần cuối cùng chúng tôi gặp nhau…
Hảo ơi, đời
này mình chỉ thèm được làm người. Bội Trâm ơi, anh làm khổ em, Quyên và Quân
ơi, bố làm khổ hai con. Không ai cho bố làm người, không ai cho anh làm người.
Anh thèm lắm, thèm được làm người với Bội Trâm chỉ một ngày, có một phòng riêng
cho đêm tân hôn, không phải động phòng ngoài công viên như cầm thú…
Hảo ơi, Quán
chỉ thèm làm người.
Phùng Quán
khóc…Đêm ấy gió mùa đông bắc thổi, như tiếng hú đòi được sống, đòi quyền làm
người của âm binh ngàn xưa đói khổ vật vờ ngủ đường ngủ bãi kéo về lôi Phùng
Quán đi…
* Trần Mạnh Hảo,
Sài Gòn ngày 24-3-2020
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire