Nước
Mỹ vắng vẻ nhưng không ngủ.
Trong khi
trường học, quán xá, sòng bài, khu vui chơi… tắt đèn thì Tòa Bạch Ốc, Quốc hội,
dinh thống đốc, các cơ quan y tế, bệnh viện, tổ chức nghiên cứu y học… làm việc
bất kể giờ giấc.
Email của các
học khu vẫn liên tục được gửi đến phụ huynh hàng ngày, nhắc rằng việc cung cấp
bữa trưa của nhà trường dành cho học sinh nghèo
vẫn không gián đoạn, chỉ việc
đến các điểm xe bus đưa đón học trò thường lệ để nhận phần ăn mang về.
Những con số
lây nhiễm càng nhảy múa thì những quy định được soạn từ những người không ngủ
tiếp tục tung ra. Thứ tư 18-3-2020, Tòa Bạch Ốc công bố bản phác thảo gói
cứu trợ một ngàn tỷ USD, gồm 500 tỷ USD tiền mặt chi cho các công dân Mỹ; 300 tỷ
USD giúp doanh nghiệp nhỏ; 50 tỷ USD cho công nghiệp hàng không; và 150 tỷ USD
cho các khu vực khác bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Cũng thứ tư 18-3-2020, gói
giải cứu khẩn cấp 100 tỷ USD được Lưỡng viện thông qua đã được Tổng thống ký
thành luật. Nội dung gói giải cứu gồm:
1/ Xét nghiệm
coronavirus miễn phí;
2/ Tạm nghỉ
việc được hưởng lương (yêu cầu cơ quan nhà nước và doanh nghiệp tư ít hơn
500 nhân viên phải trả hai tuần lương cho người nghỉ do không thể đi làm bởi
tình hình dịch bệnh hoặc do phải ở nhà chăm sóc người thân bị nhiễm bệnh);
3/ Tăng trợ
cấp thất nghiệp;
4/ Hỗ trợ thực
phẩm cho người có thu nhập thấp (chi 250 triệu USD trong việc giao thức ăn tận
nơi cho người lớn tuổi; 400 triệu USD cho các ngân hàng thực phẩm; 500 triệu
USD cho các bà mẹ có con nhỏ; hỗ trợ hệ thống nhà trường việc cung cấp các bữa
ăn sáng lẫn trưa cho học sinh thuộc gia đình thu nhập thấp);
5/ Tăng quỹ
liên bang cho chương trình Medicaid giúp người nghèo.
Coronavirus đã
tấn công tất cả 50 tiểu bang Hoa Kỳ. Lệnh “phong tỏa” được ban hành khắp nơi. Ở
cấp liên bang, đã có ba tuyên bố khẩn cấp liên quan dịch bệnh. Bộ trưởng y tế
và dịch vụ nhân sinh Alex Azar công bố tình trạng “khẩn cấp y tế cộng đồng”
ngày 31-1; Tổng thống Trump tuyên bố tình trạng “khẩn cấp quốc gia” và “Đạo
luật khẩn cấp Stafford” ngày 13-3-2020.
Tình trạng
“khẩn cấp y tế cộng đồng” cho phép Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh tung ra kho dự
trữ chiến lược quốc gia nhằm cung cấp thiết bị và vật dụng y tế cho hệ thống y
tế toàn quốc. Tình trạng “khẩn
cấp quốc gia” cho phép tổng thống quyền hạn rộng hơn để thực thi những hành
động vốn cần được Quốc hội chuẩn y (chẳng hạn tái phối trí 37.000 người thuộc
lực lượng Công binh giúp dựng các bệnh viện dã chiến mà lực lượng này vốn thuộc
quản lý của các chính quyền địa phương); và Đạo luật về Ứng phó Thảm họa và Hỗ
trợ Khẩn cấp Robert T. Stafford cho phép tổng thống sử dụng nguồn lực liên bang
lẫn tiểu bang để hỗ trợ các phản hồi khẩn cấp ở các địa phương và tiểu bang…
Cuộc khủng hoảng dịch bệnh đã giúp
cho thấy rõ cơ chế tự chủ và tự quyết của bộ máy chính trị Mỹ. Trách nhiệm đối
với người dân được đặt lên hàng đầu đối với toàn bộ hệ thống tiểu bang Hoa Kỳ.
Các thống đốc hành động không khác gì “tổng thống” của tiểu bang mình. Mỗi tiểu
bang đều có luật riêng qui định quyền hạn thống đốc; và các thống đốc dựa vào
đó để thể hiện trách nhiệm của họ. Maryland
Trước khi Tòa Bạch Ốc loan bố tình
trạng khẩn cấp quốc gia ngày 13-3, Thống đốc Maryland, Larry Hogan, đã tuyên bố
tình trạng khẩn cấp tiểu bang (ngày 5-3), khi ra lệnh cấm tất cả đám đông hơn
250 người; đóng cửa toàn bộ trường học cho đến ít nhất ngày 27-3; “khóa cửa”
cảng Baltimore; yêu cầu tất cả nhân viên chính quyền thuộc các bộ phận không
cần thiết phải làm việc ở nhà. Thống đốc Ohio Illinois
Pritzker; và Thống đốc
Massachusetts, Charlie Baker yêu cầu không chỉ đóng cửa trường, hạn chế tập
trung đông người mà còn ra lệnh đóng tất cả quán bar lẫn nhà hàng. Trong khi
đó, Thống đốc New York
Các thống đốc hành động theo tinh
thần “không chờ nước đến chân”. Khi Tòa Bạch Ốc còn chưa ban bố gì, trong 11
ngày đầu tiên của tháng 3-2020, các thống đốc Arizona, Arkansas, Florida, Indiana,
Iowa, Maryland, Ohio và Utah (đều thuộc đảng Cộng hòa) đã tuyên bố tình trạng
khẩn cấp tiểu bang. Không chỉ chính quyền tiểu bang được tự quyết, chính quyền
cấp nhỏ hơn cũng ra những quyết định riêng tùy diễn biến địa phương. Quan điểm rằng
chỉ địa phương mới hiểu rõ tình hình địa phương và có những quyết định đúng đắn
phù hợp thực tế vốn là một trong những đặc điểm nổi bật của truyền thống văn
hóa chính trị Mỹ. Giới chức địa phương sẽ cho thấy vấn đề nào đang đối mặt và cần
làm gì, thay vì chờ chính quyền tiểu bang suy nghĩ thay cho họ làm thế nào để
xử lý vấn đề. Những qui định của các địa hạt và thành phố – từ Los Angeles,
Orange, San Bernardino, Ventura, đến San Diego…; hoặc qui định cụ thể của một
chính quyền địa phương nằm trong một địa hạt, như thành phố Palm Springs ở hạt
Riverside – đã cho thấy rõ điều đó. “Quan hệ” giữa chính quyền tiểu bang với
chính quyền liên bang cũng tương tự.
Nói cách khác, làm thế nào để không
có “khoảng trống” trong điều hành là chi tiết đáng chú ý để có thể thấy sự khác
biệt trong vận hành bộ máy chính quyền của Mỹ so với nhiều nước khác.
Luật là yếu tố căn bản để bộ máy
chính quyền trung ương lẫn địa phương làm việc. Mọi cánh cửa mở ra hay đóng lại
đều được gắn với “bản lề” luật. California chẳng hạn, theo Luật hỗ trợ khẩn cấp,
thống đốc có thẩm quyền yêu cầu các cơ sở tư nhân, trong đó có bệnh viện, phòng
nghiên cứu y học, khách sạn, nhà nghỉ nằm dưới quyền điều hành của ông. Luật
California cũng cho phép giới chức y tế tiểu bang, dù phải báo cáo thống đốc,
được quyền “phong tỏa, cách ly, kiểm tra và khử trùng đối với người, động vật,
nhà cửa, phòng ốc, các địa điểm, thành phố hoặc địa phương – bất cứ khi nào họ
xét thấy đó là hành động cần thiết để bảo vệ hoặc giữ gìn sức khỏe cộng đồng”.
Luật còn cho phép giới chức y tế tiểu bang được quyền “tịch thu hoặc nắm quyền
kiểm soát (control) cơ thể của bất kỳ người sống nào, hoặc thi thể bất kỳ người
chết nào” để phòng ngừa sự lây lan của một bệnh truyền nhiễm. Giới chức y tế
tiểu bang, không cần ý kiến thống đốc, thậm chí có thể yêu cầu cảnh sát trưởng
địa hạt phải thi hành những yêu cầu cấp thiết của họ.
Vấn đề ở chỗ luật được áp dụng thực
tế rất nhanh. Tất cả dựa trên tinh thần trách nhiệm của những người thuộc bộ
máy chính quyền, từ địa phương nhỏ nhất đến cấp liên bang; nỗ lực giải quyết từ
những vấn đề lớn chẳng hạn bơm tiền cứu công nghiệp hàng không đến việc “rất
nhỏ” chẳng hạn không quên các bữa ăn miễn phí cho người nghèo. Trường học đóng
cửa không có nghĩa những đứa trẻ gia đình nghèo vốn được cung cấp các bữa ăn sáng
và ăn trưa không mất tiền bây giờ phải nhịn đói. Nước Mỹ không ngủ. Những người
nấu thức ăn cho người nghèo không ngủ. Chỉ riêng sáng thứ tư 18-3-2020 , hơn 400.000 khẩu phần “grab-and-go”
đã được giao cho các học sinh nghèo ở Los
Angeles. Các học khu San Francisco Fresno San Diego
Sau những nhốn nháo hoảng loạn mua
sắm, nước Mỹ bắt đầu ít nhiều bình tĩnh hơn. Toàn bộ hệ thống công quyền, toàn
bộ hệ thống y tế, toàn bộ hệ thống giáo dục, toàn bộ hệ thống phân phối và cung
ứng nói chung… đang làm việc với cường độ khốc liệt.
Người dân được khuyên “shelter in
place” (yên vị trong nhà) nhưng không cơ quan công quyền nào “yên vị”. Nhiều
đường phố bắt đầu lặng như tờ. Nhưng nước Mỹ không ngủ. Không ngườicó trách
nhiệm nào có thời giờ để ngủ. Toàn bộ vật lực, tài lực và nhân lực nước Mỹ đang
dồn vào cuộc chiến này.
Mạnh Kim
Saigon Nhỏ
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire