Đũa không thể thiếu trong bữa ăn của dân Á, trong tiệc tùng quan-hôn-tang-tế,
đặc biệt ăn món nước như hủ-tíu, mỳ thì phải xài đũa, dân Ý xưa chôm mì của Tàu
nhưng lại ăn nĩa.
Trong cuốn “L'histoire culturelle de la Chine” nói người Tàu
thời tiên Tần (trước Tần-Thỉ-Hoàng) vẫn còn ăn bốc. Riêng dân Tàu Huê Bắc ăn bốc
là một thói quen truyền thống.
Chỉ có các dân tộc Bách-Việt phía Nam cấy lúa , nấu cơm ăn thì phải xài đũa, và vô miệng, cây tre ở xứ Nam đã cho ra đôi
đũa tre huyền thoại. Tàu bắt chước mà ra... Hồi xưa khi Tây mới qua họ nhìn người
Á như là làm xiếc với đôi đũa, Tây, đầm cũng bắt chước làm nhưng không được.
Đũa một cặp thể hiện âm-dương, đực-cái trong văn hoá.
“Đôi ta như đũa trong
kho,
Không tề, không tiện,
không so cũng bằng”.
Dân gian gọi những thứ tréo ngoe, ví như vợ cao - chồng lùn là “đôi đũa lệch
“, kêu người nghèo mà dụ vợ chồng giàu là “đũa mốc mà trèo mâm son”....
“Đũa vàng dộng xuống mâm
son
Thấy ai có ngãi, anh
thương mặn nồng”.
Đôi đũa hình thành ra quy tắc xử sự trong văn hóa ẩm thực. Dâu về nhà chồng
khi dọn cơm phải đặt đũa ngay thẳng, đầu đũa phải bằng, không được để lệch cao
thấp, không được lộn ngược đầu hai chiếc đũa. Và khi ăn phải chờ người lớn tuổi
cầm đũa trước.
Người Nam-Kỳ nói riêng và người Việt-Nam nói chung kỵ những cái sau trong bữa
ăn :
- Cắm đũa thẳng đứng trên chén cơm vì cái này chỉ để cúng người đã chết.
- Không trở đũa để chỉ vào người. Cái này là mất dạy, vô phép.
- Không dùng đũa gõ chén, gõ tô. Gõ là kêu ma về, cũng mất lịch sự.
- Không xài đũa của mình đang ăn gắp và nhúng trong tô canh lớn xài chung.
Phải trở đầu đũa hoặc tốt nhứt lấy đũa khác mà gắp.
- Không dùng đũa mình đang ăn gắp thức ăn cho người khác.
- Khi gắp đồ ăn, tránh đụng đũa kêu chan chát .
- Không dùng đủa để xỉa đồ ăn như nĩa.
- Hồi nhỏ mà lấy đũa làm đồ chơi thí dụ như chơi banh đũa là bị rầy chết,
vì như dậy là trù gia đình tàn mạt.
Rồi khi cúng cũng có nguyên tắc, phải đặt đũa ngay ngắn ở mặt bàn sát bên
cái chén, không được đặt trên cái chén. Nhưng ngày nay làm cũng tùm
lum...
Tây ăn thì múc riêng ra cho từng người trong dĩa của họ, nhưng An-Nam ta có
thói quen ăn chung mâm, uống chung ly rượu mới “thân tình”. Thành ra chuyện đũa
của chủ nhà gắp đồ ăn cho khách lùm lum khó tránh. Tây nó viết rằng một tô canh
của An- Nam có hàng chục đôi đũa nhúng vô, thành ra về nhà bên vợ thằng rể Tây
không dám ăn.
Và thành ngữ động từ “trả đũa” là đáp trả lại, trả thù lại, ăn miếng trả miếng
cho sòng phẳng, đã nư hả giận, câu “trả đũa” xuất xứ từ một nghi lễ cưới thời
xưa, khi coi vợ thì đưa chén đũa làm tin, sau không thuận thì trao trả lại.
* Petrus Tran
Sử Nước
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire